Những công cụ dùng để dệt thổ cẩm của người K'ho

Nguyên liệu:

Bông:

Bông là nguyên liệu chính để dệt vải, cây bông thường được trồng trên các đồi ở rẫy cũ (rẫy đã trải qua một mùa lúa) hoặc các thung lũng ven sông. Bông sau khi thu hoạch được đem phơi nắng cho khô, bông có độ trắng

 Công cụ:

1.  Cán bông (t’rơ giết): Đây là dụng cụ có cấu tạo khá phức tạp, là dụng cụ được làm bằng gỗ phần dưới có chân đế, phần trên có bộ phận tay quay, lô cán có tác dụng tách hạt ra khỏi khối bông.

2.  Bật bông (kăm bích): Dụng cụ bật bông thường được nghệ nhân làm bằng mây hoặc tre lồ ô, dụng cụ này có cấu tạo như một cái cung căng ngang bởi sợi mây kép mảnh để bật cho tơi bông.


























3. Xa quay sợi (khưng): Xa quay sợi thường được làm bằng gỗ có cấu tạo thành hai phần là phần đế và phần thân, phần thân có trục quay, bánh xe được cuộn bằng các vòng nứa nhỏ xếp khít nhau thành hình tròn, rọi xe chỉ được làm bằng xương.




























4. Khung quấn sợi lớn (dìng dwèng): Được tạo bởi một cặp khung hình chữ nhật. Ở giữa cặp khung được tạo lỗ tròn để một thanh tre xuyên qua cắm vào một ống tre nhỏ 30cm làm trục quay. Khi quấn sợi ống tre này được cắm xuống đất, cặp khung được căng ra trông giống như cái chong chóng lớn.

5. Khung quấn sợi nhỏ (dìng dwèng): Thường có cấu tạo hơi giống hình chông chóng và được làm bằng tre, gồm 4 thanh tre nhỏ ở đầu của các thanh tre được liên kết với nhau bằng những sợi dây theo từng cặp tạo thành khung hình chữ nhật và dài khoảng 30cm. Dụng cụ cuốn chỉ (dờ rong brài): thường được làm bằng hai thanh gỗ hoặc bằng tre, các thanh này nhỏ, dẹt và dài khoảng 40cm, ở giữa mỗi thanh cuộn chỉ có hai lỗ để xuyên trục, ở phần trục có gắn một ống tre có một đầu nhọn để cắm xuống đất khi cuộn chỉ.

6. Khung dệt. Gồm 12 thanh bằng gỗ và lồ ô, có các tên gọi và chức năng khác nhau gồm:

- Thanh gạt chỉ (pơ nớ kũa tria: thanh này thường được làm bằng gỗ, một đầu tròn dẹt và một đầu được vát nhọn, dùng để gạt và lèn chặt sợi chỉ khi dệt. Nó có kích thước: rộng 4cm, dài 80cm.
- Thanh cuộn vải (pờ sar): thanh cuộn vải cũng được làm bằng gỗ, có hình chữ nhật, rộng khoảng 3cm, dài 70cm. Dùng để cuộn tấm vải trong quá trình dệt.
- Thanh đạp chân (đưng pong). Được làm bằng cây lồ ô, thanh này nằm ở cuối khung cửi dùng để tì chân tạo độ căng cho khung cửi khi dệt, thanh này có đường kính 5cm, dài 96cm.
 - Thanh dùng để nhấc lên, kéo rộng để luồn cuộn chỉ khi dệt (gọi là tâng kau), được làm bằng tre lồ ô có kích thước dài khoảng 85cm.
- Thanh dùng để luồn sợi xuống dưới khi dùng thanh tâng kau (gọi là lôr may), được làm bằng tre lồ ô có kích thước dài khoảng 85cm. Tâng kau và lôr may rất quan trọng khi dệt, nếu không có hai thanh này thì sợi sẽ rối không dệt được.
 - Thanh điều chỉnh sợi chỉ để tạo hoa văn (lâm pã), thanh này được làm bằng tre lồ ô và được vót rất mỏng có kích thước dài khoảng 72cm.
 - Thanh cuộn chỉ dùng khi dệt (tơ cau brài) là thanh dùng để luồn sợi khi dệt, được làm bằng tre lồ ô có kích thước dài khoảng 61cm. Tơ cau brài có tác dụng như thoi dệt của người Kinh - Thanh căng sợi (kẽh), được làm bằng tre lồ ô có kích thước dài khoảng 85cm.
 - Thanh dùng để làm vành (kêh quã pơ nỗ), là thanh được làm bằng gỗ có kích thước cao khoảng 2cm, rộng 6cm và độ dài khoảng 96cm.
 - Dây dùng để thắt vào lưng giữ chặt bộ khung dệt khi dệt gọi là say kắt, dây dài khoảng 3m.