Dân Tộc K'Ho ở Lâm Đồng

Người Kơ Ho chiếm phần đông dân số trong 3 dân tộc bản địa ở Lâm Đồng sống tập trung chủ yếu ở các huyện Lạc Dương,Di Linh,Lâm Hà…

Cây nêu, chóe rượu cần thường được đặt chính giữa nhà để cúng nhà mới ,lúa mới,ngoài ra họ quan niệm cây nêu xua đuổi được tà ma thú dữ. 

Cây Nêu

Trên cây nêu họ trang trí  nhiều hoa văn mô tả vật dụng hàng ngày của họ như hình chày cối giã gạo,trống, chóe,trái bầu…Chân cây nêu trang trí hình mặt người đàn ông và đàn bà hai bên.Trên cây nêu được trang trí 2 gam màu chủ đạo ,đỏ và đen .Màu đỏ họ dùng đá màu để trang trí ,màu đen lấy từ than củi.

Choé rượu cần

Phía trên vách nhà họ đặt một cái bàn thờ cúng Yàng.Trên đó có một cái mâm bằng tre đựng xôi hoăc thịt gà luộc ,hai cái bắt đựng nước và rượu làm từ trái bầu khô,một hũ trầm lấy từ cây gỗ thơm để xông xung quanh bàn thờ và một cái tù và.Người đàn ông lớn tuổi nhất như ông bố hoặc người già trong nhà là người tổ chức nghi thức cúng.Trước khi cúng ông lấy tù và, thổi ba tiếng và bắt đầu khấn thần linh ,lời khấn tạm dịch như sau :

“Hỡi Yàng ! hãy nhận ăn rau sạch,ăn cơm dẻo ngon uống rượu cho đỡ khát .Hỡi Yàng ! hãy ở khỏe ngủ ngon như bầy ong trai trẻ hùng cường.Hỡi cột nhà dưới 5 trên 5,hỡi vựa lúa dưới 6 trên 6 mơ tốt giấc ngủ yên bình.Hái rau rừng về nhà, mang củi về nhà, bẻ mang về nhà .Hỡi Yàng ! hỡi khỉ nhọn tay không làm hại con ta ,hổ vằn không làm hại con ta .Hỡi Yàng ! Hỡi thần lúa  ,thần vòm trời, thần sấm sét hãy thương xót dùm.”

Lễ Cồng Chiêng

Khi cúng người KơHo giết một con gà lấy chổi lông gà chấm tiết và bôi lên trán tất cả mọi người có mặt trong buổi hôm đó để thể hiện sự may mắn.Người KơHo tin vào đa thần như: thần trời, thần đất, thần sông, suối núi rừng, họ cầu xin các vị thần đó ban cho họ cuộc sống ấm no hạnh phúc ,các chàng trai khỏe mạnh cường tráng ,con cái được sinh sôi nảy nở, mùa màng tươi tốt bội thu…

Dưới bàn thờ họ đặt cây Nhòng Ôi và Jrong Klưng.Cây này chủ yếu để trang trí, vắt khăn thổ cẩm và tổ chức cúng lúa được mùa. Phía trên vách nhà họ treo rất nhiều chiêng ,chóe trước đây họ quan niệm nhà nào có nhiều chiêng ,chóe là nhà giàu có.

Nhà của người K'ho

Hai bên nhà có hai buồng ngủ.Bên phải của nhà dành cho bố mẹ cửa ra vào hướng về chính giữa nhà.Đây còn được gọi là một không gian thiêng của gia đình.Bên trên buồng cha mẹ họ treo cái ná, cung tên và xà gạt.Đây là dụng cụ để đi săn thú, đặt bẫy và phòng thân khi đi rừng của người đàn ông.Họ quan niệm nếu treo vị trí khác sẽ không săn được thú.Bên trái là buồng con gái cửa ra vào ở bên vách của nhà thể hiện sự khép nép của người con gái .

Langbiang

Người dân tộc Kơ Ho đến nay vẫn còn theo chế độ mẫu hệ, con trai thì đi ở rễ, con gái lớn lên được bố mẹ đi hỏi và cưới chồng về.Trước đây họ dùng con trâu làm đơn vị tính.Người con gái muốn lấy được chồng là nhà phải có nhiều trâu.Họ thách cưới từ 5-10 con trâu một chàng rễ.Khi con cái sinh ra lấy họ mẹ đặt tên cho con mình .

Ngày nay phong tục cưới xin vẫn còn duy trì rất nhiều hủ tục lạc hậu ,như việc lấy con cô con cậu,việc thách cưới bằng trâu ,bằng chiêng, chóe và nhiều thứ quý giá khác.Tuy nhiên hôn nhân một vợ một chồng là rất chung thủy và bền vững trong buôn làng của người Kơ Ho.

Nói đến nhà sàn là nói đến cái bếp.Bếp được đặt bên cạnh gần cửa ra vào ,bếp hình vuông hoặc hình chữ nhật bên trên đặt 3 cục đất sét hoặc đá ,đây là bếp dành cho khách.Bếp nấu ăn của gia đình họ làm bên ngoài cạnh nhà.Cách bếp có giàn khói trên này họ treo trái bầu khô,bắp ,cán xà gạt và nhiều thức ăn như cá khô ,thịt khô…xung quanh bếp họ ủ rượu cần để giữ ấm cho rượu lên men.

Do địa hình sinh sống chủ yếu gần các khe sông ,khe suối nên dung cụ đánh bắt cá còn rất thô sơ ,được làm bằng tre hoặc lồ ô như :nơm,lờ,vó…chủ yếu phục vụ cho bữa ăn hàng ngày của gia đình.Khi chưa có máy móc đèn đóm thì họ dùng chày cối để giã gạo.Họ giã ngày nào ăn ngày đó,sang ngày hôm sau thì giã tiếp, đây là công việc chủ yếu của người phụ nữ.

Trồng lúa

Người Kơ Ho ngày nay đã biết trồng lúa nước họ thường giát trên vách liềm,dao,xà gạt ngay cửa ra vào để tiện cho việc sử dụng.

Ngày nay những mô hình nhà sàn cao đã có nhiều chuyển biến sang nhà sàn thấp, đến nhà trệt và mái làm bằng tôn rất là phổ biến trong buôn làng của người Kơ Ho.